Konur í íslenskum miðaldabókmenntum eru sjaldnast aðalpersónur en þó oft áhrifaríkar og frásögninni nauðsynlegar. Í sumum sögum er þáttur kvenna ríkari en öðrum; Laxdæla saga er jafnan ofarlega í huga þeirra sem fjalla um konur og miðaldabókmenntir. Sumar þekktustu Íslendingasagna geyma eftirminnilegar kvenpersónur en þær verða seint kallaðar aðalpersónur. Íslenskar miðaldabókmenntir, líkt og bókmenntir fleiri alda, endurspegla heim karlsins; þær fjalla um karla og eru að öllum líkindum skrifaðar af körlum.

„Helga, mjög sorgmædd“, segir í Skólameistarasögum séra Jóns Halldórssonar í Hítardal um Helgu Jónsdóttur úr Vatnsfirði (Jón Halldórsson 1916‒1918:129), og hann notar sömu orð um Helgu í Prestaævum sínum (Lbs 175 4to:340r). Hvað olli sorg Helgu? Af hverju hafði hún á sér þetta orð, að vera sorgmædd?

Um íslenskar kvæðakonur fyrri alda

Kvæðamenn voru skemmtikraftar síns tíma, ferðuðust á milli bæja og unnu fyrir sér með fréttaflutningi og rímnasöng. Kvenmenn sem og karlmenn voru þekkt af söngrödd sinni og kvæðaflutningi og fengu gjarnan viðurnefni eftir því. Hér á eftir verður minnst stuttlega á tvær áhugaverðar konur sem voru þekktar af söng sínum.

Nokkrar línur eftir Goethe um konuna í samfélaginu

Mörg hefðbundin starfsheiti eru karlkyns, þrátt fyrir að bæði karlar og konur beri þau. Því hefur verið haldið fram að þessi karllægni málsins beri í sér kynjamisrétti, sem beri að vinna gegn (sjá t.d. Þorgerður Þorvaldsdóttir, 2001). Eftir kyni nafnorða fer kyn fallorða sem taka kynskiptri beygingu (Eiríkur Rögnvaldsson, 1990) og því getur komið til togstreitu milli kynjanna, a.m.k. þeirra málfræðilegu, þegar vísað er til starfsheita kvenna. Dæmi um þetta gæti verið:
 

(1) *Listamaðurinn er ánægð með niðurstöðu úthlutunarnefndarinnar.

Ég hlaut að sæta þeim örlögum að verða fyrsti doktor frá Háskóla Íslands, sem útskrifaður var af konu sem deildarforseta, Helgu Kress, fyrstu konu sem kosin var deildarforseti í Háskóla Íslands frá stofnun hans 1911. Í lok ávarps míns við upphaf athafnarinnar var brugðið á léttara hjal og orðum beint að forseta og sagt:

Eftirfarandi texti var upphaflega skrifaður sem svar við fyrirspurn til Vísindavefs Háskóla Íslands. Spyrjandi vildi fá svar við því hvort Hringaná væri eiginnafn.

Orðið hringaná er ekki eiginnafn heldur kvenkenning. Í fornu skáldamáli var mjög notast við kenningar og hafa skáld leikið sér við kenningasmíð allt fram á þennan dag. Snorri Sturluson fjallar um kenningar í kaflanum Skáldskaparmál í Eddu sinni og kennir hvernig kenna skuli sól, vind, eld, vetur, sumar, menn, konur, gull og fleira. Um konur segir meðal annars:

Orðið kerling hefur fleiri en eina merkingu svo sem: ‛gömul kona; kjarklítill karlmaður; eiginkona (í góðlátlegri kímni eða óvirðingar- og kæruleysistón); almúgakona, fátæk kona; bein í steinbítskjafti; planki í bátsbotni með holu fyrir sigluna; húnn á efri hæl á orfi; nef á hefli; varða’ samkvæmt Íslenskri orðabók. Orðið er leitt af karl með viðskeytinu -ing sem veldur hljóðvarpi í stofni. Í þessum pistli verður augum beint að kerlingu sem lifandi veru og ýmsum samsetningum þar sem kerling er fyrri liður.