Sagnahandrit frá um 1500

Bókmenntasaga Jóns Ólafssonar úr Grunnavík, sem varðveitt er í handritinu KBAdd 3 fol., kemur út í lok maí hjá Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum í útgáfu Guðrúnar Ingólfsdóttur og Þórunnar Sigurðardóttur. Af því tilefni fjallar handritapistill maímánaðar um þetta handrit.

Safn til íslenskrar bókmenntasögu – KBAdd 3 fol.

Handritið AM 593 4to er sagnahandrit frá síðari hluta 15. aldar, nú í tveimur hlutum sem merktir eru a og b. Samtals telja bækurnar núna 138 blöð en þegar handritið var heilt hafa blöðin verið fleiri, ef til vill um 172 blöð. Ein hönd er á handritinu en ekki er vitað hvað skrifarinn hét. Þó má tengja bókina við tiltekinn stað og tíma því að höndin sýnir náinn skyldleika við bréf sem ritað var í Neðra Hjarðardal í Dýrafirði 1459 og annað sem ritað var í Hvilft í Önundarfirði 1475. Einnig eru líkindi með sagnahandritinu AM 471 4to.

Í Stofnun Árna Magnússonar í Reykjavík er að finna handrit með safnmarkinu AM 461 12mo frá því um miðja 16. öld. Það er uppskafningur, sem merkir að eldra skinnhandrit hefur verið skafið upp, svo að hægt væri að skrifa á það að nýju. Ummerki um litaða titla og upphafsstafi sjást í handritinu og hefur þar verið upphaflega latneskur texti. Árni Magnússon skrifaði eftirfarandi á seðil sem fylgir handritinu: „Þetta hefi eg fengið til eignar hjá Þorsteini Eyjólfssyni á Háeyri.“ Handritið er 72 blöð. Þorsteinn var fæddur um 1645 og lifði fram um 1714.

Sagan af Aroni Hjörleifssyni (1199−1255) greinir frá ungum Íslendingi, sem varð stuðningsmaður Guðmundar góða Hólabiskups í langvarandi deilum hans við Sighvat Sturluson og syni hans, Tuma og Sturlu. Aron kom við sögu afdrifaríkra atburða á Sturlungaöld, átti m.a. þátt í drápi Tuma Sighvatssonar á Hólum í febrúar 1222 og særðist alvarlega í hefndarárásinni í Grímsey í aprílmánuði sama ár.

Handritið AM 657 c 4to var skrifað á síðustu áratugum 14. aldar. Það er 51 blað en blöð vantar bæði framan af, aftan af og innan úr því. Handritið inniheldur niðurlag sögu heilags Mikaels höfuðengils, Maríu sögu egypsku, Eiríks sögu víðförla og B-gerð Guðmundar sögu góða. Maríu saga egypsku (sem ekki má rugla saman við Maríu Magdalenu) er saga af iðrandi vændiskonu sem gerist einsetukona í eyðimörk; sagan var þýdd úr latínu á 13. öld. Hinar þrjár sögurnar eru frá 14. öld. Mikaels saga var samin af Bergi Sokkasyni ábóta, en talið er að hann hafi samið allnokkrar helgisögur á fyrri hluta 14.

Rímnahandrit gengu manna á milli á dögum rímnaskemmtana sem tíðkuðust á Íslandi um aldir. Mörg þeirra hafa varðveist til vorra daga en hafa lítið verið handleikin um langt skeið. Eitt þeirra er hið látlausa handrit AM 611 d 4to, sem geymir rímur eftir Kolbein Grímsson (um 1600‒1683), sem ýmist var kallaður jöklaraskáld eða jöklaskáld.