Um íslenskar kvæðakonur fyrri alda

Kvæðamenn voru skemmtikraftar síns tíma, ferðuðust á milli bæja og unnu fyrir sér með fréttaflutningi og rímnasöng. Kvenmenn sem og karlmenn voru þekkt af söngrödd sinni og kvæðaflutningi og fengu gjarnan viðurnefni eftir því. Hér á eftir verður minnst stuttlega á tvær áhugaverðar konur sem voru þekktar af söng sínum.
               Meðal kvenna á 16. öld má nefna Vilborgu Jónsdóttur, móðursystur Guðbrands Þorlákssonar biskups[1], sem var ávallt nefnd Söngva-Borga. Viðurnefnið fékk hún af því að hún þótti syngja frábærlega vel og var þekkt af söng sínum. Vilborgar er getið í Sýslumannaæfum en foreldrar hennar voru Jón Sigmundsson lögmaður og sýslumaður og Björg Þorvaldsdóttir. Um Söngva-Borgu stendur skrifað: ,,Vilborg, kölluð Söngvaborga, giptist eigi, en átti barn með drengtetri, varð seinast úti”[2]  og í öðru riti er henni lýst svo: ,,ógift listhneigð kona á faraldsfæti.”[3] Söngva-Borga, sem var af góðum ættum, fór ótroðnar slóðir í lífinu, sem var eflaust ekki dans á rósum, eignaðist barn í lausaleik og giftist aldrei, ferðaðist á milli bæja og varð að lokum úti.
Þessi áhugaverða kona, er viðfangsefni Jóns Trausta[4] í sögulegri skáldsögu frá fyrri hluta 16. aldar[5] og lýsir höfundur henni svo í sögunni: ,,Þessi roskna, fátæka förukona, … þetta kvenlega skrípi, sem mörgum fanst sjálfsagt að hafa fyrir fífl, sýndi sig allt í einu að vera gædd gáfu, sem lyfti henni langt upp yfir allan fjölda manna og gerði hana að veru, gæddri guðdómlegum áhrifum. – Hún hafði meira til brunns að bera en þessa fögru og miklu rödd. Öll meðferð hennar á því, sem hún söng, lýsti djúphygni og skáldlegum skilningi.”[6]
               Á 17. öld var uppi önnur annáluð kvæðakona, nefnd Galdra-Manga. Margrét Þórðardóttir eða Galdra-Manga var prestsfrú af Snæfjallaströnd og voru um hana miklar þjóðsagnir. Faðir hennar var sagður, Þórður Guðbrandsson sem var brenndur fyrir galdra í Trékyllisvík árið 1654 og stuttu síðar var Margrét einnig kærð fyrir galdra, ofsótt um allt land og eftirlýst í Alþingisbókum eftir miðja 17. öld.[7] Í Alþingisbókum er lýsingin á strokukonunni Galdra-Möngu svohljóðandi: ,,Vel að meðalvexti, ljósleit, kinnbeinahá, léttfær og skynsöm í máli. Kveður nærri kvenna bezt.”[8] Síðsumar 1662 var hún loks svarin saklaus af göldrum á Alþingi. Manga var langlíf og í manntalinu 1703 er hún skráð til heimilis hjá syni sínum á Lónseyri, Snæfjallaströnd, þá um nírætt.[9] Lesa má um Galdra- Möngu í riti Árna Óla, Frásagnir: Þjóðlífsmyndir frá ýmsum tímum[10]og í Þjóðsögum Jóns Árnasonar.[11]

 Þessar lýsingar gefa vísbendingar um að konur voru einnig virkir þátttakendur í veraldlegum söng, og einhverjar þeirra þekktar af söng sínum og kveðskap og gáfu karlmönnum efalaust lítið eftir á því sviði.