Skip to main content

Pistlar

Kreppa

Birtist upphaflega í október 2005.

Kreppa er á sem kemur undan Brúarjökli, sameinast Kverká nokkru norðar og rennur síðan í Jökulsá á Fjöllum. Hún er vatnsmikil og erfið yfirferðar vegna sandbleytu. Þorvaldur Thoroddsen segir að hún sé „mikið og ljótt vatnsfall“ (Ferðabók I:370). Nafnið Kreppa er ekki upphaflegt á ánni. Pétur Brynjólfsson sem fór um svæðið 1794 kallaði núverandi Kverkhnúka Dyngjufjöll og Kreppu Dyngjufjallaá. Sveinn Pálsson tók það nafn síðan eftir honum (Þorvaldur Thoroddsen, Ferðabók I:262, III:280). Sveinn orðar það þannig í Jöklariti sínu: „og mætti nefna hana Dyngjufjallaá“ eins og nafnið sé hans (Ferðabók II:471). Árið 1835 eða 1836 fór Pétur Pétursson á Hákonarstöðum um Ódáðahraun og yfir Kreppu og virðist hún þá bera það nafn (Þorvaldur, Ferðabók I:264). 1840 er sr. Sigurður Gunnarsson á Hallormsstað á ferð með dönskum náttúrufræðingi, J.C. Schythe, um Vatnajökulsveg og fóru yfir Kreppu „við illan leik“ (Þorvaldur, Ferðabók I:268). Kreppa er nefnd í sóknarlýsingu Hofteigssóknar 1840 (Múlasýslur, 64) og Björn Gunnlaugsson hefur nafnið á Íslandskorti sínu 1844. Nafnið virðist því hafa orðið til á fyrstu áratugum 19. aldar. Í Noregi er til örnefnið Kreppa „eit smalt sund ved Kragerø“ á Þelamörk, og Kreppeneer bær í Noregi, þar sem nafnið er flt. af nýnorsku kreppe kvk. „innsnevring (i farvatn)“ (Norsk stadnamnleksikon, 266).

Kreppa og Herðubreið. Ljósm.: Haukur Snorrason.

Nafnið Kreppa er annaðhvort dregið af þeirri mjóu tungu sem hún myndar með Jökulsá, Krepputungu, eða þrengslum í ánni, m.a. norðan við Fagradalsfjall, sbr. so. kreppa sem merkir eins og kunnugt er 'þrengja að'. Þórhallur Vilmundarson telur að áin dragi sennilega nafn af hinum miklu bugðum árinnar fyrir norðan Fagradalsfjall, skylt kroppur (Grímnir 1:115).

Liggur við Kreppu lítil rúst,
leiðirnar ekki greiðar;
kyrja þar dimman kvæðasón
Kverkfjallavættir reiðar;
fríð var í draumum fjallaþjófs
farsældin norðan heiðar,
þegar hann sá eitt samfellt hjarn
sunnan til Herðubreiðar.
(Jón Helgason, Úr  Áföngum)

Birt þann 20. júní 2018
Síðast breytt 24. október 2023
Heimildir

Grímnir 1. Reykjavík 1980.
Múlasýslur. Sýslu- og sóknalýsingar Hins íslenska bókmenntafélags 1839–1874. Finnur N. Karlsson, Indriði Gíslason og Páll Pálsson sáu um útgáfuna. Reykjavík 2000.
Norsk stadnamnleksikon. Red. av Jørn Sandnes og Ola Stemshaug. 4. utg. Oslo 1997.
Sveinn Pálsson. Ferðabók Sveins Pálssonar. Dagbækur og ritgerðir 1791–1797. II. Reykjavík 1983.
Uppdráttr Íslands. Suðaustr-fjórðúngr. Reykjavík og Kaupmannahöfn 1844.
Þorvaldur Thoroddsen. Ferðabók. 2. útg. Reykjavík 1958.