Skip to main content

Árnastofnun

Search

Niðurstöður 10 af 3064

kollsigla

Sagnorðið að kollsigla merkir að sigla skipi eða báti svo mikinn að farið þolir ekki ferðina og leggst á hlið eða jafnvel hvolfir. Þetta orð, kollsigla, er gamalt í málinu, en kemur þó ekki fyrir að fornu, ef marka má orðabækur. Orðabók Háskólans hefur dæmi um orðið frá 17.

Nánar

kjallari

Orðið kjallari ‘hluti húss undir jarðhæð, að hluta eða öllu leyti niðurgrafinn’ kemur þegar fyrir á nokkrum stöðum í fornu máli (sjá Fritzner undir kjallari).

Nánar

jeppi

Notkun og merking Í Íslenskri orðabók (2002) eru gefnar upp tvær merkingar nafnorðsins jeppi og er sú fyrri skýrð svo:

Nánar
""

endemi

Nafnorðið endemi (einnig í myndinni endimi) vísar til einhvers sem er dæmalaust, óheyrilegt eða fáránlegt.

Nánar

aðdragandi og kjölfar

Ólík orð í sams konar hlutverki Vísun til tíma og tímaafstöðu er ríkur þáttur í notkun og merkingu margra orða auk þess að vera samgróin málkerfinu sem slíku í beygingarmyndum sagna. Forsetningar og samsetningar gegna einnig mikilvægu málkerfislegu hlutverki að þessu leyti.

Nánar

Riddarasögur frá Vestfjörðum – AM 593 4to

Handritið AM 593 4to er sagnahandrit frá síðari hluta 15. aldar, nú í tveimur hlutum sem merktir eru a og b. Samtals telja bækurnar núna 138 blöð en þegar handritið var heilt hafa blöðin verið fleiri, ef til vill um 172 blöð. Ein hönd er á handritinu en ekki er vitað hvað skrifarinn hét.

Nánar

foreldrar − foreldri

Orðið foreldrar, sem að formi er karlkynsorð í fleirtölu, merkir sem kunnugt er 'faðir og móðir' en hvorugkynsorðið foreldri er nú einkum notað þegar tala þarf um annaðhvort móður eða föður án þess að tiltaka hvort er; merkingin er með öðrum orðum 'móðir eða faðir'.

Nánar

páskavika - dymbilvika

Vikan sem byrjar með pálmasunnudegi og lýkur laugardaginn fyrir páska er oft nefnd páskavika. Svo hefur þó ekki alltaf verið og hefur menn stundum greint á um merkingu orðsins. Í fornu máli eru mörg dæmi um orðið og af samhengi má sjá að páskavika byrjar með páskadegi.

Nánar

Kvæðabók úr Vigur – AM 148 8vo

Þann 25. júní síðastliðinn var opnuð í Vigur í Ísafjarðardjúpi sjötta sýningin í verkefninu Handritin alla leið heim. Í fjósinu í Vigur má því í sumar sjá vandaða eftirgerð Hersteins Brynjólfssonar af merku handriti sem til varð í eynni og er kennt við hana: Kvæðabók úr Vigur.

Nánar