Jafnréttisáætlun Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum
Inngangur
Jafnréttisstefna Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum (SÁ) hvílir á þremur meginstoðum: Jafnréttisáætlun kynjanna, stefnu í málefnum fatlaðra og stefnu gegn mismunun. Mikilvægt er að starfsfólk virði jafnréttisstefnuna og vinni í anda hennar. SÁ leggur áherslu á að jafnræðis og jafnréttis sé gætt á öllum sviðum starfseminnar og að áherslan á jafnan rétt kvenna og karla sé sýnileg í allri starfsemi stofnunarinnar.
Jafnréttisáætlun Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum byggist á ákvæðum í stjórnarskrá Íslands um jafna stöðu og rétt kvenna og karla ásamt ýmsum alþjóðasamningum sem Ísland á aðild að. Gert er ráð fyrir að stofnunin geri eigin jafnréttisáætlun til þriggja ára í senn. Áætlunina skal kynna á starfsmannafundi og fyrir nýjum starfsmönnum.
Í jafnréttisáætlun SÁ er „stefnt að því að kynja- og jafnréttissjónarmið séu samþætt allri starfsemi stofnunarinnar og að jafnrétti kynja verði haft að leiðarljósi við stefnumörkun, ákvarðanatöku og áætlanagerð.“
Jafnréttisáætlun SÁ tekur einkum til jafnréttis karla og kvenna en um aðrar tegundir jafnréttis vísast til Stefnu Háskóla Íslands í málefnum fatlaðra (2002) og Stefnu Háskóla Íslands gegn mismunun (2005).
Jafnréttisnefnd SÁ fer með umsjón jafnréttismála á stofnuninni í umboði starfsmanna. Hún mótar og gerir tillögur um jafnréttisáætlun, endurskoðar hana og fylgist með framgangi hennar. Forstöðumaður og sviðsstjórar bera ábyrgð á að henni sé framfylgt.
Meðal hlutverka jafnréttisnefndar er:
- úttekt á samþættingu fjölskyldu- og atvinnulífs meðal starfsmanna.
- að ráðningarferli í heild verði skoðuð með aðferðum samþættingar – allt frá mótun starfsauglýsingar til lokaákvörðunar um ráðningu.
- úttekt á skiptingu umsókna og úthlutunum úr sjóðum eftir kynjum.
- að safna saman upplýsingum um stöðu mála varðandi launajafnrétti kynjanna.
- árleg úttekt á stöðu jafnréttismála innan stofnunarinnar sem unnin er í mars og send jafnréttisfulltrúa mennta- og menningarmálaráðuneytisins.
Jafnréttisáætlun SÁ tekur til eftirfarandi meginþátta:
I. Staða og kjör karla og kvenna innan stofnunarinnar
II. Stöðuveitingar og störf
III. Aðild kynjanna að nefndum, stjórnum og ráðum stofnunarinnar
IV. Jöfn aðstaða og möguleikar kvenna og karla til starfsþróunar og símenntunar
V. Samþætting kynja- og jafnréttissjónarmiða við alla stefnumótun og áætlanagerð
VI. Samræming fjölskyldu- og atvinnulífs
VII. Kynbundin og kynferðisleg áreitni
I. Staða og kjör karla og kvenna
Markmið:
Stjórnendur við SÁ skulu tryggja að karlar og konur fái sömu kjör fyrir sömu eða jafnverðmæt störf og að kynjajafnréttis sé gætt við úthlutun hvers konar þóknunar og hlunninda.
Aðgerðir:
- Við ákvörðun launa skal þess gætt að kynjum sé ekki mismunað og skal konum og körlum greidd jöfn laun fyrir sambærileg störf.
- Hæfnis- og árangurslaun og aðrar ákvarðanir sem hafa áhrif á kjör skulu byggjast á málefnalegum forsendum óháð kyni. Mikilvægt er að tryggja launajafnrétti kynjanna, og að safnað sé saman upplýsingum um stöðu mála á því sviði.
- Framkvæmdastjóri á stjórnsýslusviði skal tryggja að kyngreindar upplýsingar um stöðu og kjör starfsmanna liggi fyrir í mars ár hvert.
Tímarammi: Alltaf.
Ábyrgðaraðili: Forstöðumaður, framkvæmdastjóri og sviðstjórar SÁ.
II. Stöðuveitingar og störf
Markmið:
Stjórnendur SÁ skulu gæta þess að auglýst störf séu ókyngreind og höfði til beggja kynja. Gæta skal þess að starf, sem er auglýst til umsóknar, skuli standa opið jafnt körlum og konum.
Aðgerðir:
- Í auglýsingum á vegum SÁ skal gæta jafnræðis og jafnrar virðingar kynjanna, (sbr. 26. gr. laga um jafnan rétt og jafna stöðu kvenna og karla). Sé starf auglýst þar sem hallar á annað kynið skal vekja athygli á því markmiði að jafna hlutfall kynjanna á viðkomandi starfsvettvangi.
- Stofnunin skal setja sér markmið um að jafna kynjaskiptingu innan starfs- og fræðasviða þar sem hún er ójöfn. Séu tveir eða fleiri umsækjendur um starf jafnhæfir verði valinn umsækjandi af því kyni sem er í minnihluta á umræddu starfs- eða fræðasviði, sbr. 26. gr. laga nr. 10/2008.
Tímarammi: Alltaf.
Ábyrgðaraðili: Forstöðumaður og sviðstjórar SÁ.
III. Aðild kynjanna að nefndum, stjórnum og ráðum á vegum stofnunarinnar
Markmið:
Mikilvægt er að allir, karlar og konur, hafi sömu tækifæri til þátttöku við stjórnun og stefnumótun á stofnuninni. Það nýmæli varð við setningu laga um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla, nr. 10/2008, að við tilnefningar í nefndir, ráð og stjórnir á vegum hins opinbera er nú skylt að tilnefna bæði konu og karl. Við skipan skal þess gætt að hlutfall hvors kyns sé ekki minna en 40% þegar um fleiri en þrjá fulltrúa er að ræða.
Aðgerðir:
- Hvorugu kyninu má mismuna við úthlutun styrkja úr sjóðum þeim sem stofnunin hefur yfir að ráða. Stjórnendur við SÁ skulu tryggja að hvorugu kyninu sé mismunað við úthlutun verkefna svo og við ákvarðanir á starfsaðstæðum. Jafnréttisnefnd skal vinna úttekt á skiptingu umsókna og úthlutunum úr sjóðum eftir kynjum á gildistíma jafnréttisáætlunarinnar.
Tímarammi: Alltaf. Úttekt í maí 2014.
Ábyrgðaraðili: Stjórnendur og jafnréttisnefnd SÁ. - Við skipan í nefndir, stjórnir, ráð, starfshópa og hvers kyns vinnuhópa á vegum SÁ skal hlutfall kynja vera sem jafnast og ekki minna en 40% þegar um fleiri en þrjá fulltrúa er að ræða sbr. 15. gr. laga nr. 10/2008. Þegar óskað er tilnefningar í hlutaðeigandi nefndir, ráð og stjórnir skal tilnefna bæði karl og konu, sbr. 15. gr. laga nr. 10/2008.
Tímarammi: Alltaf.
Ábyrgðaraðili: Stjórnendur SÁ. - Skipa skal fulltrúa af báðum kynjum í dómnefndir og valnefndir vegna ráðninga og framgangs, sbr. 15. gr. laga nr. 10 / 2008, einnig þegar allir umsækjendur um tiltekið starf eru af sama kyni.
Tímarammi: Alltaf.
Ábyrgðaraðili: Stjórnendur SÁ. - Tilnefningaraðilar skulu halda til haga upplýsingum um tilnefningar á sínum vegum og senda jafnréttisnefnd yfirlit yfir þær.
Tímarammi: Maí 2014.
Ábyrgðaraðili: Stjórnendur og jafnréttisnefnd SÁ. - Safna gögnum um tilnefningar og kynjahlutfall í nefndum, ráðum og stjórnum og koma þeim upplýsingum á framfæri til jafnréttisnefndar SÁ.
Tímarammi: Maí 2014.
Ábyrgðaraðili: Jafnréttisnefnd. - Að fylgja eftir ákvæði 15. gr. jafnréttislaga um tilnefningar í stjórnir, ráð og nefndir fyrir starfsfólk í stjórnunar- og ábyrgðarstöðum innan stofnunarinnar.
Tímarammi: Alltaf.
Ábyrgðaraðili: Stjórnendur SÁ.
IV. Jöfn aðstaða og möguleikar kvenna og karla til starfsþróunar og símenntunar
Markmið:
Að konur og karlar hafi sömu tækifæri til starfsþróunar og símenntunar.
Aðgerðir:
- SÁ er það kappsmál að veita öllum starfsmönnum, óháð kyni, trausta og góða starfsþjálfun, viðhalda henni og auka með endur- og símenntun. Mikilvægt er að starfsmönnum, konum sem körlum, sé gefinn kostur á að sækja ráðstefnur og fara í kynnisferðir og rækja þannig samstarf við innlend og erlend starfssystkin eftir því sem kostur er.
Tímarammi: Yfirlit yfir aðsókn í endur- og símenntun skal liggja fyrir í mars ár hvert.
Ábyrgðaraðili: Stjórnendur SÁ.
V. Samþætting kynja- og jafnréttissjónarmiða við alla stefnumótun og áætlanagerð
Markmið:
Í samþættingu felst endurskoðun á ríkjandi viðhorfum og starfsaðferðum þar sem þær eiga sinn þátt í að skapa og viðhalda kynbundnum vanda eða mismunun. Í 2. gr. laga nr. 10/2008 er kynjasamþætting skilgreind svo: „Að skipuleggja, bæta, þróa og leggja mat á stefnumótunarferli þannig að sjónarhorn jafnréttis sé á öllum sviðum fléttað inn í stefnumótun og ákvarðanir þeirra sem alla jafna taka þátt í stefnumótun í samfélaginu.“ Markmiðið er að flétta sjónarhorn kynferðis inn í alla stefnumótun og gera konum og körlum kleift að samþætta fjölskyldulíf sitt og starf, skv. 21. gr. jafnréttislaganna. Fræðsla um jafnréttismál til handa stjórnendum er grunnforsenda þess að samþætting verði árangursrík.
Aðgerðir:
- Við gagnaöflun og annan undirbúning ákvarðana, sem áhrif hafa á stöðu kynjanna, skal taka mið af þörfum og viðhorfum beggja kynja og greina afleiðingar þeirra með tilliti til jafnréttis.
Tímarammi: Alltaf.
Ábyrgðaraðili: Stjórnendur SÁ.
VI. Samræming fjölskyldu- og atvinnulífs
Markmið:
SÁ vill eftir megni taka tillit til óska starfsmanna um vinnutíma og starfshlutfall og skapa starfsmönnum sínum aðstæður til að samræma kröfur starfs og einkalífs eins og kostur er.
Aðgerðir:
- Stofnunin hvetur foreldra sérstaklega til að nýta sér möguleika sína til að samræma starfs- og fjölskylduábyrgð, m.a. með að bjóða upp á sveigjanlegan vinnutíma og vinnuhlutfall. Starfsmönnum skal gefinn kostur á tímabundinni lækkun á starfshlutfalli og sveigjanlegum vinnutíma eftir því sem unnt er og án þess að það hafi áhrif á starfsframa þeirra.
Tímarammi: Starfsmönnum sé kynntur þessi sveigjanleiki í maí 2014.
Ábyrgðaraðili: Stjórnendur SÁ. - Stofnun SÁ leitast við að mæta þörfum fjölskyldufólks og hvetur bæði karla og konur til að nýta sér fæðingarorlof. Eins eru foreldrar hvattir til að skipta með sér heimaveru vegna veikinda barna sinna. Einnig leitast stofnunin við að mæta þörfum starfsmanna sem þurfa að vera frá vegna annarra fjölskylduástæðna svo sem veikinda eða andláts nákominna ættingja.
Tímarammi: Alltaf.
Ábyrgðaraðili: Stjórnendur SÁ.
VII. Kynbundin og kynferðisleg áreitni
Markmið:
SÁ vill stuðla að góðum starfsanda þar sem ríkir traust, trúnaður og jafnræði milli allra starfsmanna. Lögð er áhersla á að gagnkvæm virðing karla og kvenna ríki á meðal starfsmanna. Allir starfsmenn eiga rétt á því að komið sé fram við þá af virðingu og hvorki kynbundin né kynferðisleg áreitni er liðin við stofnunina.
Aðgerðir:
- Verði starfsmenn uppvísir að ósæmilegri framkomu í garð samstarfsmanna sinna s.s. kynferðislegri áreitni eða einelti, teljast þeir brjóta grundvallarreglur samskipta á vinnustað. Fylgja skal eftir vinnureglum sem SÁ hefur mótað til að taka á slíkum málum (sjá nánar í starfsmannastefnu stofnunarinnar). Gæta skal að þolandi beri engan skaða af ráðstöfunum sem gripið er til í því skyni.
- Starfsfólk er hvatt til að kynna sér ákvæði 22. gr. jafnréttislaga um kynbundið og kynferðislegt áreiti. Að jafnréttisnefnd kynni starfsfólki ákvæði 22. gr. í maí 2014, samkvæmt lögbundnu hlutverki sínu.
Tímarammi: Alltaf.
Ábyrgðaraðili: Stjórn og jafnréttisnefnd SÁ.
Endurskoðað í janúar 2014.